شهرستان ملکان

نگاهي گذرا به شهرستان ملکان

شهرستان ملكان محل اتصال سه استان آذربايجان شرقي و غربي و كردستان مي باشد. در جنوب شرقي درياچه اروميه و در 150 كيلومتري جنوب شهرستان تبريز در مسير جاده ترانزيتي تبريز ـ مياندوآب واقع شده است كه از شمال و شمال شرقي به شهرستان مراغه و از سمت شمال به شهرستان بناب و از قسمت جنوب و جنوب غربي به شهرستان مياندوآب از استان آذربايجان غربي و از سمت غرب و شمال غربي به درياچه اروميه و سرزمينهاي غربي به درياچه اروميه و سرزمينهاي شوره زار اطراف درياچه محدود مي شود. اين شهرستان با وسعت 1007 كيلومتر مربع (2.2 درصد مساحت استان) به خود اختصاص اداده است.

جغرافياي طبيعي شهرستان ملکان

آب و هوا: به طور عمده آب و هواي شمال غرب كشور كه شهرستان ملكان نيز قسمتي از آنرا شامل مي شود تحت تاثير بادهاي آسياي مركزي (سيبري)، اقيانوس اطلس،درياي سياه ، درياي مديترانه اي و درياي مازندران قرار مي گيرد كه به طور خلاصه ميتوان رژيم بارندگي هاي آنها را به شرح ذيل توضيح داد: جرايان سيبري و آسياي مركزي پس از رسيدن به درياي خزر به شعباتي تقسيم و كم اهميت ترين شعبه آن از جهت شرقي وشمال شرقي آذربايجان شرقي را تحت تاثير قرار مي دهد. اين جريانات در پائيز، بهار وزمستان ريزش بارانهاي منطقه را موجب مي گردند كه مقداري از نزولات زمستاني آن به صورت برف مي باشد. كليه جريانات شرقي و شمال شرقي در سطح استان به نام "بادمه" يا باد خزري معروفيت دارد از اين رو جريانات منطقه ارسباران حداكثر بهره را برده و به طرف پايين تر از تاثيرات آن كاسته مي شود. جريانات مديترانه و درياي سياه جهت غربي داشته و در بسياري از نقاط استان به نام گرميچ،گرميش ، آغ يل و يا باد سفيد ناميده مي شود اين جريان در فصول سرد و اوايل بهارنزولاتي را موجب مي شود.

ارتفاعات مهم و پستي و بلندي ها: كل سرزمينهاي موجود در محدوده اين شهرستان را از نظر توپوگرافي مي توان به دو واحد كوهستاني يا ناهموار و واحد هموار جلگه اي تقسيم كرد. زا طرفي ديگر خود واحد كوهستاني يا ناهموار نيز از نظر ارتفاع به واحدهاي زير تقسيم مي شوند: الف: واحدهاي كوهستاني كم ارتفاع (1800- 1500 متر ارتفاع )  ب: واحدهاي كوهستاني مرتفع (220-1800 متر ارتفاع )

پوشش گياهي: مراتع حوزه استحفاظي ملكان مجموعاً ميان بند و قشلاقي بوده و از نظر وضعيت توپوگرافي و آب و هوايي با نوع پوشش گياهي شامل دوقسمت عمده مي باشد :

1) قسمت اول در بخش شمال شرقي و جنوب شرقي ملكان واقع شده است و عمدتاً بصورت كوهستاني مي باشد. از نظر بافت خاك از پايداري خوبي برخوردار هستند و داراي آب و هواي تقريباً نيمه ييلاقي مي باشد و ميزان بارندگي بطور متوسط 250 الي 361 ميليمتر با توجه به آمار ده ساله سينوپتيك مراغه متغير است.

2)قسمت دوم مراتع در بخش غربي شهرستان واقع شده است و عمدتاً نواحي جلگه اي و مسطح بوده است و تا سواحل درياچه اروميه گسترش دارد و از جمله روستاهاي مجيدآباد و احمدآباد و خاكهاي اين منطقه در حالت كلي بغير از بعضي قسمتهاي محدود شور و قليايي است و از نظر پوشش گياهي نيز تا حدودي فقير مي باشد و گونه هاي خوش خوراك و مرغوب در اين قسمت كمتر مي باشد و با توجه به بالابودن سطح آب زيرزميني و رطوبت دائمي خاك در عمقهاي كمتر و بارندگي تاثير چنداني در افزايش پوشش گياهي و اكثراً گياهان شورپسند مي باشد.

 تقسيمات کشوري

براساس آخرين تقسيمات کشوري شهرستان ملکان داراي دو بخش (مرکزي و ليلان)، 5 دهستان و 82 آبادي (روستا) 3 نقطه شهري به نامهاي ملکان و ليلان و مبارک شهر مي‌باشد.

 جمعيت

براساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال 1390، جمعيت شهرستان ملکان در حدود 106118نفر (2.8 درصد جمعيت استان) و جمعيت مرکز اين شهرستان 25312 نفر برآورد شده است. جمعيت شهري اين شهرستان 31487 نفر و جمعيت روستايي آن 74631نفر و تعداد خانوار آن 29707 خانوار است . نرخ باسوادي شهرستان 78.49 درصد مي باشد. جمعيت شاغل شهرستان 35126 نفر و جمعيت بيکار 2102 نفر ، فعالان شاغل در امر کشاورزي 37.31 – صنعت معدن و تجارت 25.91 – خدمات 26.89 – ساير 9.89 در حوزه اقتصادي شهرستان فعاليت دارند.

 جغرافياي تاريخي شهرستان ملکان

تاريخ جديد ملكان كه در گذشته ملك كندي ناميده مي شد به دويست سال پيش برمي گردد ولي در مورد منطقه ملكان و مسكوني بودن آن نظرياتي وجود دارد كه همه حكايت از قدمت اين منطقه دارد. منطقه ملكان به دليل مساعد بودن آب هواي جغرافيايي يكي از مهمترين گذرگاههاي تاريخي به شمار مي آيد. مناطق عباس آباد و قوريجان و ليلان از آنجايي كه در يك دشت وسيع قرار گرفتند از 8 هزار سال قبل محل اسكان انسانها بوده است. و بارندگي هزاره 5 و 6 قبل از ميلاد كه چندين برابر دوره‌ي امروزين بوده است باعث تشكيل درياچه فصلي مي‌شد واكثر مردم شاهد بودند كه در محل بيمارستان فعلي بركه‌اي پر از آب بود كه به عباس آباد گؤلي معروف بود. وجود اين درياچه در قديم باعث مي شد كه انسان از قسمتهاي كوهستاني براي چرانيدن دام واز دشت آن براي كشاورزي استفاده بكند. آثار تاريخي به دست آمده از تپه هاي حسينقلي و قره تپه بايقوت ، قلعه بختک ليلان ،تپه چمن و الله قلي ليلان تاريخ اين منطقه را مربوط به هزاره اول ، دوم ، سوم و چهارم ميلادي مي دانند.

در مورد وجه تسميه اين شهرستان دو نظريه وجود دارد: 1) از آنجا كه ارباباني زيادي بر آن حاكم بودند و شاه واربابان نيز ملك ناميده مي شدند پس اربابان نيز از اين قاعده مستثني نبودند شايد نام ملك كندي يا ملكان بر گرفته از جمع ملك يعني مالكان و مخفف آن ملكان باشد. 2) يكي از اربابان معروف اين شهر در گذشته ملك نيا بوده است شايد ملك كندي از نام اين ارباب گرفته شده باشد. ملك كندي در حدود 200 سال پيش به صورت روستاي كوچكي در محدود ه‌ي باغ اربابي و مسجد صحرا واقع شده بود كه از طرف شرق به حمام قديمي و تپه‌اي به نام تيچان تپه و از طرف جنوب به اراضي باير و بدون كشت و قسمتي از باغ‌هاي چم چال به مالكيت نصرت السلطنه و مالكان آن آقايان ستارسلطان و صمد خان بود محدود مي شد. ملك كندي تماماً متعلق به سلطنت قاجار بود و مالك آن نصرت السلطنه بوده است و نصرت السلطنه در سال 1320ه‍ . ش ملك كندي را به آقاي محسني معروف به اصغر بقال انتقال داده است و در سال 1324 ه‍ . ش آقاي محسني ملك كندي را به آقايان حاج نجف مدديان و مظفرخان صولتي واگذار كرده است در سال 1324 ه‍ . ش آقاي جمشيد خان اسفندياري بعد از آنها مالكيت آن را به دست گرفت.

 آثار ثبتي در فهرست ملي کشور شهرستان ملکان

 شهرستان ملکان 116 مورد منطقه و محوطه تاريخي در فهرست آثار ملي کشور را به خود اختصاص داده است و جزو شهر هاي مهم و ارزشمند استان آذربايجان شرقي در حوزه ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري به شمار مي رود.

 مناطق تاريخي و گردشگري شهرستان ملکان

 پل دختر قلي کندي: پل «قيزلار» كه روي رودخانه «مردق» در دهستان گاودول مركزي و بين روستاهاي قلعه چوق و قلي كندي از توابع شهرستان ملكان قرار دارد به دليل نوع طاق‌ها و تركيب نماي سنگي و آجري داراي ويژگي‌هاي خاصي است.

 به پيشنهاد سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي و در اجراي ماده يك از قانون تشكيلات سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور پل قيزلار روستاي قلي كندي ملكان به شماره 22718 در فهرست آثار ملي ثبت شد.

 قدمت پل: قدمت اين پل به دو دوره صفويه و قاجاريه برمي‌گردد.                                        .
مشخصات : پل قيزلار داراي پنج چشمه (سه چشمه اصلي و دو چشمه فرعي) است، چشمه‌هاي اصلي براي گذر آب رودخانه بوده و چشمه‌هاي فرعي براي آبياري اراضي كشاورزي مورد استفاده قرار مي‌گرفته است كه به علت تجمع خاك ناشي از رسوب آب رودخانه بسته شد.

 پايه‌هاي پل سنگي بوده و خود پل با مصالح سنگي و آجري ساخته شده است . اين پل با ابعاد تقريبي 49 متر طول و 5/5 متر عرض و ارتفاع شش متر و مساحت 257 متر مربع، راه ارتباطي ماشيني دو روستاي قلي كندي و شيخ بابا شهر ملكان مي‌باشد.

اين پل از زمان ساخت به عنوان پل ارتباطي مورد استفاده قرار گرفته و به نام پل قلي كندي نيز بين مردم ناميده شده.اين پل از تاريخ ثبت، ضمن رعايت حقوق مالکانه، تحت نظارت و مراقبت اين سازمان بوده و هرگونه اقدام و عملياتي که منجر به تخريب يا تغيير هويت اثر شود، ممنوع بوده و ضمنا مرمت و بازسازي اثر صرفا با تاييد و نظارت اين سازمان ممکن مي‌باشد و تخلف از آن‌ها برابر مواد 558 لغايت 569 از کتاب پنجم قانون مجازات هاي اسلامي تعزيرات و مجازات‌هاي بازدارنده جرم محسوب شده و مرتکب مشمول مجازات هاي قانوني خواهد شد.

 منطقه گردشگري شورسو: آب شورسو ملکان امتحان خود را در درمان دردهاي عضلاني و پوستي پس داده است اين محل در 6 کيلومتري شهرستان ملکان از بخش مرکزي قرار گرفته و مابين دو روستاي شيخ بابا و شيخ السلام قرار قرار دارد و با توجه به اهميت اين محل سازمان ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري زير ساختهايي را در نزديکي محل جهت استفاده مردم احداث نموده است.

 چشمه آب معدني آرپادرسي: اين چشمه در 25 کيلومتري شهرستان ملکان از بخش ليلان و در روستاي آرپادرسي قرار دارد خواص مفيد آب اين چشمه دفع سنگ کليه مي باشد به طوري که هر ساله مسافرين و گردشگران زيادي جهت استفاده از آب اين چشمه به شهرستان ملکان مراجعه مي کنند.

 دره گاوميش ئولن: دره گاوميش ئولن واقع در روستاي ديزج شيخ الاسلام است كه در فصل بهار آبشارآن كه از چندين متري كوه به پايين مي ريزد ديدني است اين دره يك جاي خلوت وپر از تخته سنگ است كه براي كوه نوردي و تفريح مناسب مي باشد . و چشمه بالاي كوه باكناره سرسبز خود به صفاي آن مي افزايد.

زيارتگاه علي بلاغي: اين محل در روستاي آقمنار از بخش مرکزي شهرستان ملکان قرار دارد كه از فضاي باز برخوردار است . زيارتگاه، محوطه تاريخي و چشم انداز منحصر به فرد منطقه گوياي شواهد ارزشمند تاريخي و طبيعي آن است اين محل در پايين تپه علي بلاغي ثبت شده در فهرست آثار ملي کشور واقع است وازمنتهي اليه تپه چشمه اي پر آب جاري ميباشد که کشاورزان و باغداران از آب آن براي کشاورزي استفاد مي کنند. واز منظره اي دلچسب برخوردار مي باشد که هر ساله گردشگران و مسافران زيادي را در جهت استفاده از آن به خود جذب مي کند.

قلعه بختک: قلعه بختک واقع در بخش ليلان از توابع شهرستان ملکان قرار دارد، اين قلعه با وسعتي در حدود 110 هکتار در ورودي شهر ليلان ميباشد. اين قلعه در سال 1379 با شماره 2780 در فهرست اثار ملي ايران به ثبت رسيده است. قلعه در سالهاي قبل توسط بسياري از باستان شناسان ايراني و خارجي مورد بررسي و بازديد قرار گرفته است و در مورد قدمت و پيشينه تاريخي آن، مطالبي را ارائه نموده اند. در واقع ، قلعه بختک يکي از محوطه هاي نادر و استثنايي در منطقه شمال غرب کشور بوده و توجه بسياري از باستان شناسان و محققان را به خود جلب کرده است.

ولفرام کلايس ، باستان شناس آلماني ، بررسي هايي در حصار قلعه بختک داشته و طبق نظر وي، تاريخ دقيقي را نمي توان در خصوص قلعه اعلام نمود ولي آثار هزاره اول پيش از ميلاد تا دوره اسلامي (ايلخاني) را مي توان در سطح محوطه مشاهده کرد.همچنين در سال  ????دکتر علي اصغر ميرفتاح از قلعه بختک بازديد نموده و طي گزارشي با توجه به ابعاد خشت ها و ديوارهاي با ارتفاع ?الي??متر، آن را يک دژ مربوط به دوره ساساني و ماقبل از آن مي داند..

در سال ، ????علي صدرايي ، عضو هيات علمي پژوهشکده باستان شناسي سازمان ميراث فرهنگي کشور، برنامه پژوهشي و گمانه زني به منظور تعيين حريم محوطه باستاني قلعه بختک با همکاري اداره کل ميراث فرهنگي استان در منطقه حضور يافت.

در اين راستا آثار بررسي سطحي قلعه حاکي از قدمت پيش از تاريخ تا دوره اسلامي بوده و عمدتا آثار دوره ساساني و اشکاني در آن به چشم ميخورد. در سال 1386 در اولين اقدام عملي، نقشه محدوده قلعه و نيز عکس ماهواره اي محوطه تهيه شد. يکي از مهم ترين کارهايي که طي سالهاي جاري در محدوده قلعه بختک انجام شد، شناسايي و بررسي باستان شناسي تپه هاي اقماري و محدوده قلعه بختک بوده، با توجه به نوشته هايي که در گزارشات باستان شناسي در مورد قلعه بختک آمده است، تعداد تپه هايي را که در ارتباط با قلعه و در حوزه فرهنگي آن آمده است، هيئت بررسي در سالهاي جاري تعداد 46 تپه از حوزه فرهنگي قلعه را شناسايي کرده و پرونده هاي ثبتي آنها تهيه شده و در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد. همچنين حريم و محدوده قلعه در سالهاي جاري بصورت شبکه بندي شده نمونه برداري سفالي شده تا در مورد قدمت و مسائل پژوهشي آن کمکي به باستان شناسان نموده باشد.

اقدامات صورت گرفته در حوزه قلعه بختک، به شرح زير آورده ميشود: 1– نقشه برداري 2– تهيه عکس هوايي 3– ايجاد پايگاه پژوهشي 4– تهيه پرونده هاي ثبتي از تپه هاي اقماري 5– بررسي و شناسايي باستان شناسي محدوده قلعه 6– نصب تابلوهاي راهنما براي تمامي تپه هاي شناسايي شده در محدوده قلعه بختک و همينطور فعاليت کاوش قلعه بختک ليلان از سال 1387 در زمينه کاوش و مرمت قلعه بختک ليلان آغاز شده و همچنان کاوش و مرمت قلعه بختک ليلان در دستور کار سازمان ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري قرار دارد.

پل آجري ليلان چاي: پل ليلان در يک کيلومتري جنوب شهر ليلان بر روي رودخانه ليلان چاي واقع است در دوران گذشته راه ارتباطي همدان – کردستان و ... در اطراف جنوب و مراغه – تبريز در شمال از اين راه قديمي صورت مي کرفت ولي در حال حاضر بدليل احداث جاده جديد مياندوآب – ملکان اين منطقه دور افتاده محسوب مي شود و راه ارتباطي روستاهاي فتح الله کندي، محسن آباد (جين قره) به شهر ليلان مي باشد

رودخانه ليلان چاي براي دشت ليلان بسيار حاصلخيز و تمدن ساز در طول تاريخ بوده و هست تمدنها و فرهنگهاي بسيار کهن از دوران پيش از تاريخ در کنار اين رودخانه شکل گرفت از جمله فرهنگ ها مي توان به تپه چمن و الله قلي و بعضي از تپه هاي شرقي اشاره کرد. در دوران تاريخي و دوران اسلامي نيز اهميت اين رودخانه براي دست ليلان بسيار حاصلخيز و مساعد براي کشاورزي و به ويژه باغات آن با اهميت مي باشد.

 رودخانه ليلان از کوهستان هاي شرقي ليلان سرچشمه و به سمت غرب جريان مي يابد و در نزديکي شهر مياندوآب به رودخانه زرينه رود مي پيوندد و به درياچه اروميه مي ريزد.

 پل داراي سه دهنه که اندازه دهنه ها بصورت يکسان و جهت پل بصورت شمالي – جنوبي بوده و در قسمت شرقي سه موج شکن بصورت مثلثي بوده و در قسمت غربي پل نيز به سه نيم دايره بصورت پشت بند وجود دارد مصالح به کار رفته در پل عبارت است از آجر که در قسمتهاي طاقها و قسمتهاي بالاي پل بکار رفته و سنگهاي تراش دار که در قسمت پايه ها و موج شکن ها و پشت بندها بکار رفته است ابعاد اين سنگها در حدود 20+50 سانتي متريک مورد و 20+30 سانتي متر يک مورد ديگر ثبت گرديده و ابعاد آجرهاي بکار رفته نيز 6+22+22 سانتي متر بودند.

 ارتفاع پل از جان پناه پل تا سطح رودخانه 90/4 سانتي متر و ارتفاع موج شکن ها 30/1 سانتي متر و طول پل 24 متر و عرض آن 50/6 سانتي متر و فاصله دهنه ها 40/4 سانتي مترو ارتفاع طاقها 50/3 سانتي متر ثبت گرديده پشت بندهاي نيم دايره اي پل 20/2 سانتي متر وبصورت نيم دايره هستند. طاق هاي پل بصورت جناغي و در وسط نوک بيزه طاق يک سنگ سفيد آهکي بکار رفته است . بطور کلي تا ارتفاع 30/1 سانتي متر سنگ از آن به بعد مصالح آجر بکاررفته است و موج شکن ها و پشت بندها تا همان ارتفاع 30/1 مي باشند.

 در حال حاضر يک پل نيز در 100 متري غرب پل ليلان ساخته شده راه ارتباطي در حال حاضر از روي آن ميگذرد.

 از نظر تاريخ گذاري با توجه به اينکه در پل هيچگونه کتيبه اي وجود ندارد خيلي مشکل به نظر مي رسد ولي با توجه به شيوه معماري و طاقهاي پل و همچنين شواهد آثار منطقه ليلان که غالباً بيشتر از دوره ايلخاني نمي باشد مي توان اين ديدگاه را مطرح کرد که پل مربوط به عصر ايلخاني است که راه گذر تخت سليمان به مراغه از اين راه کاروان رو قديمي عبور مي کرده است.

ارتفاعات شيرانشاهلو: ارتفاعات شيروانشاهلو در بخش مرکزي از شهرستان ملکان قرار گرفته و داراي مناظرو چشم انداز زيبا مي باشد اين محل در 15 کيلومتري از شهرستان ملکان در روستاي شيروانشاهلو قرار دارد.

کمپ پارک جنگلي ملکان: اين کمپ در محلي به وسعت 3 هکتار زمين با ايجاد امکانات رفاهي و خدماتي توسط سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري در شهرستان ملکان ايجاد شده .هدف از ايجاد تامين نيازهاي گردشگران و مسافرين و شهروندان محترم مي باشد . اين محل در ورودي از طرف شهرستان بناب جنب دانشگاه آزاد اسلامي و در حدود 5/1 کليومتري از جاده ترانزيتي محور ملکان و بناب قرار گرفته است.

کمپينگ پارک مشاهير: کمپينگ پارک مشاهير در ورودي شهرستان ملکان واقع دربلوار بسيج قراردارد .کمپينگ شهرداري با امکانات رفاهي استراحتگاه و خدمات بهداشتي در راستاي ايجاد مکاني براي استراحت موقت مسافرين و گردشگران توسط شهرداري ملکان ايجاد شده . در قسمتي از فضاي اين پارک محلي به عنوان نمايشگاه دائمي صنايع احجام سفالي ( تنديس مشاهر و هنرمندان) با بيش از 40 اثر نصب شده است.

سد قوشقيه سي: سد قوشقيه سي در 15 کيلومتري از شهر ملکان در بخش ليلان قراردارد چشم انداز زيبا و منحصر به فرد از مزيدهاي اين منطقه بشمار مي رود.

مرکز اطلاع رساني گردشگري: اين مرکز در مبدا ورودي استان و در شهرستان ملکان و در کنار جاده ترانزيتي بين استان آذربايجان شرقي ، غربي ، کردستان قرار گرفته ، هدف از اين محل ارائه مشاوره هاي گردشگري در زمينه راهنمايي مسافرين و گردشگران و معرفي جاذبه هاي توريستي تفريحي تاريخي و... مي باشد که همه ساله با شروع فعاليت ستاد هماهنگي خدمات سفر در ايام نوروز و تابستان داير مي باشد.

زيارتگاه علي بلاغي: اين محل در روستاي آقمنار مي باشد كه از فضاي باز برخوردار است . زيارتگاه، محوطه تاريخي و چشم انداز منحصر به فرد منطقه گوياي شواهد ارزشمند تاريخي و طبيعي آن است اين محل در پايين تپه علي بلاغي ثبت شده در فهرست آثار ملي کشور واقع است وازمنتهي اليه تپه چشمه اي پر آب جاري است واز منظره اي دلچسب برخوردار مي باشد که هر ساله گردشگران و مسافران زيادي را در جهت استفاده از آن به خود جذب مي کند.

   معرفي شهر ليلان

لِيلان يکي از شهرهاي استان آذربايجان شرقي است که در بخش ليلان شهرستان ملکان واقع شده‌است. اين شهر مرکز بخش ليلان است. ليلان در ?? کيلومتري جنوب شرق ملکان، ??? کيلومتري جنوب غرب تبريز و ??? کيلومتري شمال غرب تهران واقع شده‌است. جمعيت اين شهر، بر اساس سرشماري عمومي نفوس و مسکن سال ???? خورشيدي، بالغ بر ????? نفر بوده‌است که از اين جهت، سي و دومين شهر پرجمعيت استان آذربايجان شرقي محسوب مي‌گردد.

تاريخچه: شهر باستاني ليلان که پس از اسلام به‌عنوان يکي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين شهرهاي آذربايجان مطرح مي‌شد، بر اثر زلزله‌ها، سيل‌ها و ساير بلاياي طبيعي از بين رفته‌است و امروزه تنها شهري متروکه در معرض ديد قرار دارد. در سال‌هاي اخير هم با توجه به باستاني بودن منطقه، کاوشگران و مورخان بسياري در محل شهر باستاني ليلان مشغول به تحقيق و جست‌وجو شده‌اند. اين خود عاملي براي جذب جمعيت در اين روستا شده‌است، تا جايي که علاوه بر اين که تعداد بسياري از اهالي روستا به ساير نقاط کوچيدند، مهاجراني نيز از روستاهاي مجاور وارد اين روستا شدند. تا اين‌که در سال ???? خورشيدي بر اساس آمارهاي جمعيتي که جمعيت آن بيش از ????? نفر برآورد شده بود و با توجه به باستاني بودن منطقه، روستاي ليلان به شهر تبديل شد. امروزه ليلان پيش‌رفت‌هايي را متحمل شده‌است و در واقع ليلان امروزي، وارث آن شهر باستاني است.

شهر ليلان در ناحيه جنوب شرقي درياچه اروميه و در منطقه‌اي حاصل‌خيز و پرآب پديد آمده‌است. آب و هواي اين شهر در بيش‌تر ماه‌هاي سال سرد است و تنها در اواخر فصل بهار و اوايل فصل تابستان از شدت سرماي آن کاسته مي‌شود. رودخانه فصلي ليلان‌چاي، از دامنه‌هاي کوه سهند سرچشمه مي‌گيرد و پس از گذشتن از شهر خراجو و تعدادي روستا، از داخل شهر ليلان عبور مي‌کند و سپس به درياچه اروميه مي‌ريزد.

پيشينه تاريخي محوطه قلعه بختک ليلان: پس از بررسيهاي سطحي محوطه قلعه بختك ليلان محوطه حدود 110 هكتار مي باشد. 24 تپه در اين محوطه بررسي كه بيشترين آنها در جبهه شر قي محوطه قرارگرفته اند. مهمترين اين تپه ها عبارتند از تپه الله قلي – تپه چمن كه تپه هاي پيش از تاريخ مي باشند و از اهميت بسزائي برخوردار مي باشند و قدمت آنها به هزاره دوم پيش از ميلاد مي رسد. اعتبار اين محوطه به دوران اشكاني نيز مي رسد و در دوره ساسانيان نيز از اعتبار و اهميت بسزائي برخوردار مي شود و از قرون اسلامي تا دوران ايلخاني نيز اعتبار و اهميت تاريخي خود را حفظ نموده است. علاوه بر تپه هاي ياد شده در ارتفاعات شرقي ليلان مكانهاي استقراري نظامي نيز بچشم مي خورد.

باباگرگر ليلان: منطقه باباگرگر ليلان از شهرستان ملکان واقع در بخش ليلان محلي است براي تفرجگاه و کوه نوردي ساکنان منطقه ليلان که در 8 کيلومتري از شهر ليلان قرار دارد در نوک قلعه اين کوه زيارتگاهي وجود دارد که اثر مردم منطقه در محل غذاهاي نذري پخش مي کنند و در مراسمات مختلف در محل غذاداري مي کنند.

صنايع دستي شهرستان ملکان

مهمترين صنايع دستي شهرستان ملکان بافت انواع فرش و گليم ، منبت چوب ،معرق چوب ، قلم زني ، گلدوزي سنتي و انواع رودوزي ، طراحي و احجام سفالي مي باشد. در اين راستا و با حمايتهاي دولت از هنرمندان صنايع دستي در جهت اعطاي تسهيلات مشاغل خانگي و بيمه هنرمندان اين هنرهاي اصيل ايراني در شهرستان رواج يافته و اکثريت زنان خانه دار و جوانان در سه حوزه شهري ،روستايي ، عشايري مشغول اين حرفه هاي کهن مي باشند

 قلم زني

 هنر قلم زني يکي از هنرهاي رواج يافته بين هنرمندان و جوانان شهرستان ملکان مي باشد. هنر قلم زني بر روي فلز از جمله هنرهاي کاربردي- تزئيني بسيار قديمي کشورمان مي باشد که بيشتر بر روي فلزهاي مس و نقره و گاه طلا انجام گرفته و ظروف مختلفي از جمله گلدان سيني ،تابلو هاي تزئيني و ... ساخته مي شوند شيوه کار به اين صورت است که ابتدا طرح مورد نظر بر روي بدنه پياده شده و سپس بوسيله قير پوشش داده مي شود ( جهت جلوگيري از سوراخ شدن بدنه و نيز کم کردن صداي قلم و چکش) و سپس بوسيله وارد کردن ضربه پکش بر قلم هاي فولادي مختلف نقش هاي مورد نظر بر روي بدنه ايجاد مي گردد و در نهايت قير را از بدنه جدا کرده و پرداخت مي نمايند.

قالي بافي

 مهمترين هنر رايج در استان آذربايجان شرقي و شهرستان ملکان هنر قالي بافي مي باشد که علاوه بر شهرت ملي از آوازه جهاني نيز برخوردار مي باشد. فرش تبريز،ملکان،هريس و... همواره قافله سالار قالي ايران و جهان بوده و قشر وسيعي از جمعيت استان به صورت مستقيم و غير مستقيم از طريق توليد امر و معاش مي نمايند.

طراحي ، تهيه و فروش مواد اوليه آماده سازي و فروش قالي شيوه بافت قالي در استان آذربايجان شرقي و ملکان به صورت ترکي باف با استفاده از پشم و ابريشم بوده و عمدتاً به صورت فرشهاي زير انداز در اندازه هاي متفاوت و با نقشه هاي متبوع مي باشد . از ديگر توليدات قالي مي توان به تابلو فرش هاي بسيار زيبا و نفيس اشاره کرد که طرح آنها عمدتاً شامل آيات قرآني،مينياتور هاي ايراني و تصاويري از طبيعت و چهره هاي افراد مختلف مي باشد که در برخي موارد ظرافت و دقت تابلو فرشهاي بافته شده در حدي است که تغيير آنها از عکس و پوستر مشکل مي نمايد نقطه قابل ذکر در بافت تابلو فرشهاي هنري اين است که اکثر هنرمندان تابلو بافت جهت دستيابي به طيف هاي مختلف رنگي پشم هاي مورد نياز خود را شخصاً رنگرزي مي نمايندو مهمترين نکته در بافت تابلو فرش اجراي موفق همين مرحله مي باشد. ساخت و بافت قالي هاي حجمي از ديگر توانايي ها و خلاقيت هنرمندان قالي باف است.

گچ بري

 گچبري سنتي يکي از هنرهاي اصيل ايراني مي باشد که بيشتر هنرمندان شهرستان ملکان و روستاي آن مشغول اين هنر بسيار ارزشمند مي باشند .گچبري يکي از هنرهاي سنتي قديمي ايران است که از اين هنر براي تزئين سقف بناها،محرابه و ستونها و ديوارها و اطراف پنجره ها استفاده مي کنند در خانه هاي قديمي نمونه هاي بسيار زيبايي از اين هنر وجود دارد که بعضاً توسط هنرمندان اين استان باز سازي و مرمت مي گردند خوشبختانه در ساليان اخير شاهد حضور اين هنر در خانه هاي جديد امروزي هستيم.

معرق چوب

  هنر معرق چوب هنري است زينتي که توسط هنرمندان شهرستان ملکان با استفاده از تکنيکهاي خاص به صورت خانگي و کارگاهي توليد مي شود. در هنر معرق چوب هنرمندان با قرار دادن چوبهاي خوشرنگ و زيبا در کنار هم تصويري گيرا و موزون به بيننده ارائه مي کند. معرق چوب معمولاً به صورت زمينه رنگي يا زمينه چوب با پوشش پلي استر اجرا مي شود و مصالح مورد نياز آن عمدتاً شامل چوبهاي رنگي،صدف،خام،عاج،استخوان و ... مي باشد هنر معرق چوب داراي ويژگيهاي فني ويژه اي است که آن را از ساير هنرهاي چوبي متمايز مي کند ويژگي الحلقي بودن اين هنر باعث شده تا بتوان آن را به روي زير ساختهاي متنوع اجرا نمود . توليد کنندگان معرق براي طراحي و ساخت اين زير ساختها سعي مي کنند که آنها را استحکام و زيبايي کافي بر خوردار باشند آثار قديمي معرق کواه آن است که در زمانهاي گذشته اين هنر اغلب جنبه کاربردي داشته و حتي در معماري داخلي ساختمانها نيز جايگاه ويژهاي بر خوردار بوده است چنانکه در ساختمانهاي قديمي بنگريم اين هنر را به روي درها و پنجره ها نيز مي بينيم در حال حاضر شيوه هاي مختلف معرق چوب به روي انواع زير ساختها و به صورت کاريردي روي وسايلي مثل ميز و صندلي و جعبه يا صرفاً تزيئني بر روي وسائلي مثل تابلو اجرا مي گردد.

 توليدات کشاورزي

 ملكان يك شهر كشاورزي است تا يك شهر صنعتي و يا تجاري ، مشهورترين محصول كشاورزي اين شهرستان انگور است به طوري كه اين شهرستان به شهر الهه انگور مشهور است و چندين كارخانه‌ي سبزه پاك كني از صنايع تبديلي وابسته به اين مشغول هستند. خشكبار اين محصول به اكثر كشورها از جمله كشورهاي حوزه خليج فارس و اروپايي و كانادا صادر مي‌شود..

 از اين حيث شهرستان ملکان با برخورداري از11 هزار هکتار باغ انگور در زمينه توليدکشمش، مقام نخست استان آذربايجان شرقي و سوم کشور را در اختيار دارد

 ملکان شهرخوشه هاي طلايي(انگور ملکان)

درخت انگور با نام علمي Vitis vinifera از خانواده انگورسانان Vitaceae است. در اين خانواده حدود ?? جنس و بيش از ??? گونه وجود دارد. مهم‌ترين جنس اين خانواده جنس انگور است. اين گياه حالت بوته‌اي و رونده دارد و داراي پيچک در مقابل بعضي از برگ‌ها مي‌باشد.

ميوه انگور به نوع دانه‌دار و بي‌دانه تقسيم مي‌شود. هر يک از اين دو نوع در رنگهاي سرخ و سياه و زرد و تقريباً سبز ديده مي‌شوند. اين ميوه در مناطقي که حداکثر دماي آن بيش از ?? درجه سانتيگراد و حداقل آن کمتر از ?? درجه زير صفر نباشد بهتر رشد مي‌کند.

شهرستان ملکان با برخورداري از11 هزار هکتار باغ انگور در زمينه توليد کشمش، مقام نخست استان آذربايجان شرقي و سوم کشور را در اختيار دارد.

توليد سرانه انگور شهرستان

شهرستان ملکان با توليد240 هزار تن انگور، 60 درصد توليد اين محصول در آذربايجان‌شرقي را به خود اختصاص داده و جزو قطب‌هاي اصلي توليد اين محصول در استان به شمار مي‌آيد، پيش بيني مي‌شود در سال‌جاري بيش از 50 هزار تن کشمش در اين شهرستان توليد شود که جزو محصولات ممتاز توليد شده بخش کشاورزي استان شمرده مي‌شود و 60 درصد کشمش توليدي ملکان به صورت کاليفرني، 30 درصد به صورت تيزآبي و 10 در صد بقيه نيز به شکل‌هاي محلي و بومي توليد و در بازارهاي مصرف داخلي و خارجي عرضه مي‌شود. به طوري که در سال { 1391} بيش از 18 هزار تن انواع کشمش به ارزش 900 ميليارد ريال از اين شهرستان به خارج از کشور صادر شده است. ازجمله کشورهاي صادره شده انگورمي توان به امارات، کويت، قطر، آلمان، روماني، بلغارستان، جمهوري آذربايجان، ارمنستان، اوکراين و روسيه اشاره کرد.